Rüstem Paşa Camii'ne hiç gittiniz mi? Newsweek dergisinin Avrupa'nın en şık camisi seçtiği, tüm dünyadan turistlerin çinilerini görmek için geldiği, Türk çiniciliğinin en güzel eserlerinin sergilendiği bu camiyi gördünüz mü?
Umarım siz görmüşsünüzdür ama düne kadar ben görmemiştim. Uzun zamandır görmek istediğim yerler arasındaydı ama çok merkezi bir yerde olmasına rağmen bir türlü fırsat bulup görememiştim.
2016 kararlarımdan biri de 'yapmak istediğim şeyleri bir an önce hayata geçirmek' olduğu için ilk olarak plana Rüstem Paşa Camii gezisini aldım.
Biti sayesinde Kanuni'ye damat olan Rüstem Paşa
Rüstem Paşa, çoğumuzun 'Muhteşem Yüzyıl'da tanıdığı Kanuni Sultan Süleyman' ın kızı Mihrimah Sultan ile evlenen, uzun zaman sadrazamlık da yapan Rüstem Paşa. Hırvat devşirmesi olduğu, zeki ve işini bilen bir devlet adamı olduğu biliniyor. Hatta rüşveti Osmanlı İmparatorluğu' na ilk sokan olduğu da hakkındaki iddialar arasında. Şahsen; rüşvetin insan olan her yerde ve toplumda olacağına inandığım için Osmanlı'daki rüşvetin tüm sorumluluğunu Rüstem Paşa' ya yüklemeyi biraz haksızlık ve kolaycılık olarak görüyorum :)
Kesin olan bir şey var; o da Rüstem Paşa' nın şanslı biri olduğu. Nice devşirmenin içinden sıyrılıp sadrazam olmak ve devrin en kudretli sultanının kızıyla evlenebilmek sadece zeka, hırs değil şans da gerektirir mutlaka.
Rüstem Paşa' nın şansı zamanında da çokça konuşulmuş hatta beyitlere konu olmuş. Mihrimah Sultan ile evlenmesi söz konusu olduğunda Paşa hakkında 'cüzzamlıdır' söylentisi çıkmış. Kanuni Sultan Süleyman da bu söylentiyi araştırmak için casuslarını Paşa' nın o zaman vali olarak görev yaptığı Diyarbakır' a göndermiş. Paşa' nın kıyafetleri arasında bit bulunmuş. O zamanki yaygın inanışa göre bit cüzzam hastalarına gelmezmiş. Böylece Paşa' nın biti bile işe yaramış, saraya damat olmasını sağlamış. Paşa' nın bitine de 'Kehle-i İkbal' yani 'İkbal Biti' denmiş. Anonim bir beyitte de 'Bir insan şanslı olmaya görsün, biti bile işe yarar' denmiş.
İster maaşı, ister ticari zekası ya da dedikodulara göre aldığı rüşvetler sayesinde Rüstem Paşa döneminin en zengin insanlarından biri olmuş. Bu zenginliği de Osmanlı İmparatorluğu'nun çok çeşitli yerlerine eserler yaptırarak göstermiş.
Ticaretin kalbinde, ruhani bir vaha
Rüstem Paşa Camii Eminönü' nde, Yeni Camii' ye çok yakın bir noktada. Denizden çok rahat görünüyor . Mısır Çarşısı' nı ve Hamdi Restoranı geçtikten sonra sola dönen bir sokaktan ulaşıyorsunuz. Denizden rahat gözükmesine rağmen yaklaştıkça gözden kaybedebilirsiniz, o nedenle esnafa sormanızda fayda var.
Tahtakale, Mahmutpaşa ve Mısır Çarşısı' nın yer aldığı ve Kapalı Çarşı' ya kadar uzanan bölge Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde ticaretin kalbi olmuş. Dünyanın farklı yerlerinden gelen mallar burada satılmış. Halen de durum farklı değil. Dar sokaklarda, kaybolarak gezmenin tadı başka. Akla hayale gelmeyecek ürünler, rengarenk dükkanlarda satılıyor. Eskiye göre en önemli fark bu defa malların çoğunun tek bir ülkeden; Çin' den geliyor olması.
Rüstem Paşa Camii de kendine ait dükkan serisinin üzerine inşa edilmiş. Buradaki amaç dükkanların geliriyle caminin yaşatılması. AVM yaptırıp geliriyle camii yaşatmanın Osmanlı versiyonu diyebiliriz.
Camiye başka bir yerde görmediğim bir şekilde kapalı merdivenlerden çıkarak ulaşılıyor. Merdivenler bitince dışarıdaki koşturmacadan apayrı, huzurlu ve güzel bir avluya ulaşıyorsunuz.
Rüstem Paşa Camii bir Mimar Sinan eseri. 1561 yılında inşa edilmiş. Küçük ve mücevher kutusu görünümünde bir cami. Esas olağanüstü yanı ise içini ve dışını kaplayan Türk çinileri.
Duvarlardaki cennet yansıması; İznik çinileri
İznik çiniciliği altın dönemini 1555-1620 yılları arasında yaşamış. Tebriz'in fethinin ardından İznik'e gelen Tebrizli çini ustaları sanatlarının sırlarını da taşımış. Türk kırmızısı efsanesi bu dönemde yaratılmış ve desen ile renk olarak çinicilik şaheserleri üretilmiş. Fakat sonra pek çok sır da ustalarıyla beraber kaybolmuş. Tam bu dönemde inşa edilen Rüstem Paşa Camii' nde de bu çinilerin en güzellerini görmek mümkün. Cennet ağaçları, laleler, geometrik desenler ve çiçeklerle cennet hissi duvarlara yansımış.
İçeride ve dışarıda onlarca farklı pano, desen ve süs var. Bunların hepsinin birbiriyle uyumu ve ortaya çıkan fevkalade aydınlık ve huzurlu mekan hissi bir dehanın eserinde olduğunuzu gösteriyor.
Çini ile yazılmış hatlar, kalem işleri, ahşap tavan işlemeleri bambaşka bir dünyaya ve çok ince bir zevke ait.
Rüstem Paşa Camii' ndeki enteresan bir çini de Kabe'yi gösteren çini.
Ünlü oryantalist ressamımız Osman Hamdi de bu çinilerin büyüsüne kapılanlardan. Bir resminde Rüstem Paşa Camii' nin girişini ve tabii ki çinilerini kendine arka plan yapmış.
Bu eserler tabii ki tarihi eser hırsızlarının da gözünden kaçmamış. Caminin içinden ve özellikle dışından pek çok çini çalınmış. Bunlardan bazıları restorasyonlarda yerine konmuş, bazılarının yerine ise banyo seramiğinden hallice çiniler yapıştırılmış.
İstanbul okumakla, gezmekle bitmeyecek bir şehir. 1700 yıldır dünyanın en önemli kentlerinden biri olmuş İstanbul adeta bitmez bir hazine. Fırsat buldukça gezmek, görmek, okumak gerek.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder